Doordat
we genoodzaakt zijn om kinderen vanop afstand te begeleiden, grijpen we massaal
naar digitale middelen. We verwachten dat onze kinderen zelfstandig aan de slag
gaan met de middelen die we hen aanreiken. We willen dat leerlingen een nieuwe
rol en verantwoordelijkheid opnemen in deze leersituaties en in hun
groeiproces. Ze worden mede-verantwoordelijk. Ze krijgen info aangereikt, maar
doen ze er ook iets mee? Nemen ze de tijd om hun dag te plannen of vliegen ze
er onbezonnen in? Werken ze hun taken af of stapelen de onafgewerkte opdrachten
zich op? De vaardigheden die kinderen nodig hebben om dit allemaal goed te
doen, zijn net die vaardigheden waaraan veel belang wordt gehecht vanuit
ervaringsgericht of procesgericht onderwijs Nu blijkt dat scholen
die deze zaken reeds hoog in het vaandel droegen, nu best wel minder last
ondervinden van de plotse contextverandering.
Nu
we in versneld tempo proberen in te spelen op deze (tijdelijk?) nieuwe
omstandigheden kunnen we van de noodzaak een deugd maken. Deze nieuwe
leeromgeving is een ideale kweekvijver voor het verder ontwikkelen van
gepersonaliseerd leren.
Gepersonaliseerd
leren?
Gepersonaliseerd
leren staat voor een leerproces waarbij leerlingen elk op hun eigen
manier en op hun eigen tempo werken aan de leerdoelen. Dat maakt dat leraren en
leerlingen samen verantwoordelijk zijn voor het leerproces. De leerkracht
voorziet kansen, geeft de nodige input en neemt de begeleiding van de leerling
vanuit een coachende rol op. De leerling wordt verantwoordelijk voor de regie
over zijn leerproces: de zelfsturing, vragen stellen en de uitvoering. Hoewel
digitale middelen geen voorwaarde zijn voor gepersonaliseerd leren, maken ze
het wel makkelijker om dit voor een grotere groep leerlingen
te organiseren.
Gepersonaliseerd leren gaat verder dan differentiëren. Het is
bovendien niet identiek aan geïndividualiseerd onderwijs. Bray en
McClaskey geven aan dat je bij geïndividualiseerd onderwijs als leerkracht nog
steeds de regie in handen houdt, terwijl je je leermiddelen en aanpak afstemt
op de leerling. Bij gepersonaliseerd onderwijs bedient de leerling de
knoppen. Het is precies dat wat we nu, tijdens deze tijd van
homeschooling, grotendeels verwachten van onze leerlingen: een hoge mate
van zelfsturing. Scholen die hier tijdens de gewone schoolwerking reeds
op inzetten, stellen nu vast dat hun leerlingen de omslag naar het leren
van huis uit heel wat makkelijker konden maken. Kinderen waren in de klas reeds
gewoon om hun taken te plannen en te organiseren hoe ze deze tot een goed einde
kunnen brengen.
Ook na de lockdown
Gepersonaliseerd leren kan vanuit de visie van talentgericht werken en
leerlingbetrokkenheid ook na de lockdown een meerwaarde zijn voor je
leerlingen. Leerlingen bepalen welke doelen ze wanneer willen bereiken en
organiseren wanneer en op welke manier ze hun leerstof zullen verwerken.
Als je je klaswerking (schoolwerking) meer wil richten naar
gepersonaliseerd leren neem je best je gehele organisatie onder de loep. Michel
van de Ven beantwoordt in zijn boekje ‘gepersonaliseerd leren in een notendop’
een aantal essentiële vragen waarmee je je bestaande klaswerking kan proberen
ombuigen naar gepersonaliseerd leren.
Om even bij stil te staan
Een belangrijk aspect binnen het zoeken naar het organiseren van
gepersonaliseerd leren zal de beeldvorming van leiderschap worden. Waar
wil je uiteindelijk met de leerlingen naartoe? Maar ook hoe ziet de rol van een
leraar er in deze manier van werken uit? Hoe zie je de samenwerking binnen het
team? En hoe wordt deze ontwikkeling aangestuurd?
We willen zelfsturende leerlingen, die zichzelf goed kennen. Met hun
passies en hun valkuilen, hun groeipunten en hun sterktes. We zorgen dat de
leerlingen zicht hebben op de doelen en verwachtingen door deze te visualiseren
in een groeiboek. We maken aan de leerkrachten duidelijk wat van hen wordt
verwacht door een code op te stellen. Hoeveel tijd en op welke manier zullen we
nog input brengen? Hoe frequent krijgt elke leerling coaching? Een aantal
bijscholingen worden georganiseerd voor de leerkrachten. (digitale didactiek –
coaching- …) We polsen bij de collega’s wie deze manier van werken verder wil
uitdiepen om dit dan aan de anderen voor te stellen.
Daarnaast neemt de leerling een heel expliciete plek in binnen
deze manier van werken. Hoe wordt dit zichtbaar? Tijdens het proces zelf, maar
evenzeer in evaluaties en in toetsen. Denk na over het belang van reflecteren
en hoe je leerlingen dat aanleert, over welke leerinhouden je aanbrengt en hoe
je dat dan zal doen. Hoe zit het met plaats, tijd, materiaal en middelen voor
leerlingen? Wanneer zullen groepsmomenten voor overleg worden voorzien? Niet
alle inhouden en alle schooltijd hoeft gebruikt te worden voor gepersonaliseerd
leren. Er kan een keuze gemaakt worden voor combinaties, afhankelijk van de
leerlingen en van de inhoud van de leerstof.
We zorgen dat we van elke leerling een duidelijk profiel hebben bij
aanvang van het gepersonaliseerd leren om te kunnen inschatten of de mate van
verwachte zelfsturing haalbaar is. We maken helder welke verantwoordelijkheden
de leerlingen zelf krijgen en maken hier gradaties in zodat ze daar kunnen
naartoe groeien. We maken een keuze van welke inhouden op welke manier worden
geëvalueerd of getoetst en zorgen dat die aansluiten op elkaar. We bepalen op
welke manier de leerlingen hierin een rol spelen vanuit reflectie en voorzien
oefenkansen en leermomenten zodat de leerlingen de voorwaarden
(reflectievaardigheden – leerstrategieën-…) kunnen ontwikkelen. We duiden de
dagdelen aan in het weekrooster waar er specifiek tijd en ruimte wordt
gecreëerd voor de leerlingen om zelfstandig vanuit gepersonaliseerd werken aan
de slag te gaan. We voorzien leermiddelen die ook voor de kansarme leerlingen
toegankelijk zijn.
Uiteindelijk mag je tijdens de ontwikkeling van meer gepersonaliseerd
werken niet vergeten waar en hoe leerlingen ondersteuning zullen vinden.
Op school… maar ook ev. thuis. En wat met leerlingen die thuis niet kunnen
rekenen op de betrokkenheid van hun ouders?
Naast de geplande coachingsmomenten kunnen leerlingen meerdere
contactmomenten aanvragen. We betrekken ouders een aantal keer bij een
coachingsgesprek van hun kind, indien we die niet bereiken laten we de leerling
een persoonlijke leerbegeleider kiezen onder de leerkrachten of andere familie.
We organiseren een toegankelijk online platform of een whatsapp groep voor de
ouders.
Klaar
voor de volgende lockdown?
Nu
we plots heel veel beroep doen op de zelfsturing van kinderen en de
betrokkenheid van ouders worden de kansen die deze manier van werken met zich
meebrengt zichtbaar, maar ook de tekortkomingen. Veel scholen, kinderen
én ouders waren hier niet klaar voor. Door je huidige klas- (school) organisatie
te herbekijken en wat te reorganiseren aan de hand van de mogelijkheden tot
gepersonaliseerd leren kan je ervoor zorgen dat het leerproces niet hoeft stil
te vallen wanneer je als leerkracht noodgedwongen even fysieke afstand moet
nemen. Dit lijkt me het ideale moment om even de balans op te maken.
Marieke
Bronnen:
van de Ven, M. (2017). Gepersonaliseerd
leren: in een notendop. Helmond, Nederland: Uitgeverij: OMJS.
Reacties
Een reactie posten